BŁĘDY JĘZYKOWE
Klasyfikacja błędów językowych:
- GRAMATYCZNE:
- Fonetyczne – to niepoprawna wymowa oraz niepoprawne akcentowanie wyrazów, np.: W 966 roku Polska przyjęła [ krzest]. Forma poprawna – W 966 roku Polska przyjęła chrzest.
- Fleksyjne – wynikają z niewłaściwego sposobu odmieniania, np. Jak zwykle, poszłem tam pierwszy. Forma poprawna – Jak zwykle, poszedłem tam pierwszy.
- Składniowe – dotyczące budowy zdań, czyli przykładowo niepotrzebne powtórzenia, zła budowa zdania, np.: Henryk wziął się za robotę. Forma poprawna – Henryk wziął się do roboty.
- SŁOWNIKOWE :
· Leksykalne – dotyczące złego użycia słowa, np.: W sali jest dobra aklimatyzacja. (piszący miał na myśli – klimatyzację),
· Frazeologiczne – nieprawidłowy, nieistniejący związek frazeologiczny, np.: Pasuje jak przysłowiowy wół do karety. Forma poprawna- Pasuje jak wół do karety.
Wyróżniamy też błędy:
· Logiczne – zdanie, wypowiedzenie, które nie ma sensu,
· Rzeczowe (merytoryczne), czyli coś niezgodnego z prawdą, np.: Bitwa pod Grunwaldem była w 1450 roku,
· Ortograficzne, polegające na pisaniu wyrazów i wyrażeń w sposób niezgodny z obowiązującymi normami ortograficznymi, które są utrwalone w zasadach pisowni i w słownikach ortograficznych,
· Interpunkcyjne, polega na złym zastosowaniu znaku interpunkcyjnego lub brak tego znaku w wymaganym miejscu,
· Stylistyczne – błędy te polegają na użyciu danej wypowiedzi wyrazów i zwrotów niedostosowanych do jej charakteru czy funkcji; błędem więc będzie użycie w potocznej wypowiedzi zwrotów charakterystycznych dla stylu urzędowego, np. Udałam się do sklepu celem nabycia marchewki. Forma poprawna – Poszłam do sklepu, żeby kupić marchewkę.
Dialekt ("rozmowa, sposób mówienia") – regionalna odmiana języka, odznaczająca się swoistymi cechami fonetycznymi,leksykalnymi itp.
Dialekty języka polskiego – regionalne odmiany polszczyzny, używane na terenie Polski i Kresów Wschodnich. Charakteryzują się dużą odmiennością od języka ogólnego głównie w zakresie fonetyki i leksyki.
Zasięg dialektów języka polskiego w granicach Polski (według Dejny)
Dialekty w Polsce:
- dialekt wielkopolski – podstawa języka literackiego, nie występuje w nim mazurzenie (poza gwarą Mazurów wieleńskich), występują w nim prawidłowe samogłoski nosowe ą i ę, jednakże o innej barwie (odpowiednio u nosowe i y nosowe)
- dialekt chełmińsko-kociewski-warmiński – wyodrębniany przez Stanisłąwa Urbańczyka subdialekt, podkreślający związek gwar Ziemi chełmińskiej, Kociewia i Warmii, w większości opracowań nieuwzględniany
- dialekt małopolski – dialekt który odegrał kluczową rolę w kształtowaniu się polszczyzny literackiej, charakteryzuje się mazurzeniem, częściowo odnosowionymi (rozłożonymi) samogłoskami nosowymi ą i ę, jednak o ogólnopolskiej barwie (oN i eN)
- dialekt mazowiecki – bardzo odrębny od języka ogólnego, innowacyjny nie tylko pośród dialektów języka polskiego, ale również i języków słowiańskich, wraz ze wzrostem politycznego znaczenia Mazowsza w kraju zaczął wpływać na język ogólny, jednak w dość niewielkim stopniu, głównie w słowotwórstwie, kształtując raczej język potoczny, charakteryzuje się mazurzeniem, sporadycznym szadzeniem (Suwalszczyzna) i jabłonkowaniem (Warmia), całkowitym odnosowieniem samogłosek nosowych ą i ę o różnych barwach (głównie o(N) i a(N))
- dialekt śląski – archaiczny dialekt pod względem słownictwa, słowotwórstwa i składni, po części mazurzący, sporadycznie pojawia się również jabłonkowanie, samogłoski nosowe ą i ę w różnych stopniach nosowości o barwie ó i a/y (zależnie od pozycji i regionu), widoczne wpływy języka czeskiego, języków łózyckich i języka niemieckiego
- dialekt kaszubski - (uznawany często za osobny język) – najbardziej odrębny i archaiczny wśród polskich dialektów, występuje w nim kaszubienie, unikalna samogłoska szwa, nieodnosowione samogłoski nosowe ą i ę realizowane jako u nosowe i a nosowe, posiada część cech znanych językowi połąbskiemu a nieobecnych w języku polskim, widoczne są również wpływy języka dolnoniemieckiego
- nowe dialekty mieszane – mieszanina gwar przeniesionych z Kresów i innych części kraju na ziemie odzyskane, ze względu na brak spójności i odrębność od reszty kraju oraz większą praktyczność używania języka ogólnego, jest ona w zaniku, brak cech charakterystycznych dla całego obszaru; na wsiach, u osób starszych, może pojawiać się mazurzenie i labializacja
Dialekty używane poza obecnymi granicami Polski, na Kresach Wschodnich, kolektywnie nazywane polszczyzną kresową:
- dialekt północnokresowy – dialekt, który występuje na Litwie i Białorusi, wyodrębnił się z dialektu mazowieckiego, widoczne są w nim wpływy języka białoruskiego i nieliczne litewskiego
- dialekt południowokresowy – dialekt obecny na Ukrainie, wyodrębnił się z dialektu małopolskiego, charakteryzuje się wpływami języka Ukraińskiego
Różne odmiany dialektów określa się też jako: gwarę lub narzecze.
Gwara, gwara ludowa, gwara terytorialna – terytorialna odmiana języka, mowa ludności (zwłaszcza wiejskiej), wyodrębniona z języka ogólnego i gwar sąsiadujących poprzez odrębności fonetyczne i leksykalne. Podrzędna w stosunku do dialektu.
