ODMIENNE                                                             

- rzeczowniki                                                                               

- przymiotniki                                                                             

- czasowniki                                                             

- liczebniki                                                                                   

- zaimki                                         

Rzeczownik- odpowiada na pytania: kto?  lub co?

Określa nazwy ludzi, zwierząt, rzeczy, zjawisk, czynności i cechy np. rolnik, deszcz, radość, malowanie.

 

Cechy charakterystyczne rzeczownika:

1. odmienia się przez przypadki i liczby, ale nie odmienia się przez rodzaje,
2. występuje w jednym z trzech rodzajów: męskim, żeńskim lub nijakim np.(ten)stół,(ta) szafa, (to) lustro,
3. w zdaniu rzeczownik najczęściej pełni funkcję podmiotu lub dopełnienia np. Anna jest miła. Nie widziałem znaku, a także okolicznika lub przydawki: Idę do szkoły. Jem drożdżówkę z makiem.

 

Odmiana rzeczownika przez przypadki nazywa się deklinacją.

 

Przymiotnik- odpowiada na pytania: jaki?, jaka?, jakie?, który?, która?, które?, czyj?, czyja?, czyje?.

Oznacza właściwości i cechy przedmiotów, np. ich barwę, kształt, wielkość, temperaturę czy materię z którego są wykonane, np. czarny kot , małe miasteczko.

Cechy charakterystyczne przymiotnika:

1. odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje,
2. wyróżniamy następujące rodzaje przymiotników:
   • w liczbie pojedynczej – męski, żeński i nijaki,
   • w liczbie mnogiej -  męskoosobowy np.ci niegrzeczni chłopcy i niemęskoosobowy np. te ładne kwiaty
3. w zdaniu jest najczęściej przydawką lub orzeczeniem, np. Widzę małego chłopca. Ten chłopiec jest mały.
4. niektóre przymiotniki można stopniować ( równy, wyższy, najwyższy)np. mały dom, mniejszy dom, najmniejszy dom.

 

Czasownik – odpowiada na pytania: co robi?, co się z nim dzieje ?,w jakim jest stanie?

Oznacza czynności lub stany osób, zwierząt, przedmiotów np. przyjechał, śpi.

 

Wyróżniamy następujące formy czasownika:

1.      osobowe,

2.      nieosobowe.

 

Formy osobowe czasownika

 

Czasownik w formie osobowej odmienia się przez:

• osoby, np. idę, idziesz, idzie,
• liczby (pojedynczą i mnoga),np.(chlopiec) pisze, (chłopcy) piszą,
• czasy ( przeszły, teraźniejszy, przyszły) np.czytałem, czytam, będę czytał,
• tryby ( orzekający, rozkazujący, przypuszczający) np. piszesz, pisz, pisałbyś,
• rodzaje( trzy w liczbie pojedynczej: męski, żeński i nijaki i dwa w liczbie mnogiej: męskoosobowy i niemęskoosobowy), np. pisał, pisała, pisało, pisali, pisały.

 

Odmiana czasownika w formie osobowej przez osobę, liczbę, czas i rodzaj  nazywana jest koniugacją.

 

Formy nieosobowe czasownika

 

Do ważniejszych form nieosobowych czasownika zalicza się:

• bezokolicznik, np. czytać, śpiewać,
• formy zakończone na –no, -to, np. bito, pisano,
• niektóre formy zwrotne z  się, np. mówi się, pisze się,
• imiesłowy:

- przymiotnikowe, np. wybierający, wybierany,

- przysłówkowe, np. pisząc, napisawszy.

 

Liczebnik- odpowiada na pytania: ile?, który z kolei?

Obejmuje wyrazy określające liczbę lub kolejność osób, przedmiotów, zjawisk, np. trzy krzesła, trzecie krzesło.

 

Ze względu na znaczenie i zastosowanie liczebniki dzielimy na:

• główne – oznaczające liczbę osób, zwierząt, rzeczy i właściwości, np.: cztery, piętnaście, sto,
• zbiorowe – które odnoszą się do zbiorów osób różnej płci, np. dwoje rodziców, istot niedorosłych, np. sześcioro szczeniąt a także tych rzeczowników, które nie posiadają liczby pojedynczej, np. troje drzwi, dwoje skrzypiec,
• porządkowe – oznaczające kolejność, np. drugi, sześćdziesiąty,
• ułamkowe – nazwy liczb ułamkowych, np. ćwierć, półtora.

 

 

Zaimek – to część mowy zastępująca inne części mowy. Zaimki wskazują na osoby, przedmioty, cechy bez dokładnego ich nazywania, np. Oni czekają. Nie bądź taka.

 

Podział zaimków:

1. zaimki rzeczowne - kto, co, ktoś, coś, ktokolwiek, cokolwiek, nikt, nic, ja, on, my.
2. zaimki przymiotne - jaki, który, mój, swój, czyjś, jakikolwiek, taki,
3. zaimki liczebne – ile, tyle,
4. zaimki przysłowne – jak, gdzie, kiedy, tam, tutaj, dokąd, tamtędy, kiedykolwiek.